28: SDG's zetten gemeenten in beweging!

In 2015 kwamen de Verenigde Naties met de ambitieuze opvolger van de millenniumdoelen; de zeventien ‘Sustainable Development Goals’ om de wereld tot ‘een betere plek te maken in 2030’. Het is een mondiale aanpak waarbij geldt ‘think global, act local’. Gemeenten kunnen hierin een cruciale bijdrage leveren. Ze ontwikkelen zelf beleid en ze zijn een inkoopmacht van formaat en daarmee belangrijke beïnvloeder van (hun) toeleveranciers. Echter weten gemeenten vaak niet hoe ze de SDG’s in praktijk kunnen brengen. Tijdens de Duurzaamheids Dialoog op 10 juli stond die uitdaging centraal. Experts rond duurzaamheid vanuit hele verschillende disciplines kwamen samen en deelden hun kennis en ervaringen met elkaar. Het resultaat was een levendig gesprek over lobby om de SDG’s in praktijk te laten brengen door gemeenten, de kunst van het beïnvloeden van gedrag van de burger en voorbeelden van hoe gemeenten stappen kunnen zetten.
​
Tijdens de avond kwamen naast het publiek, vier sprekers aan het woord: Sibolt Mulder (MulderSocialMarketing), Veronique Swinkels (BBK/Door Vriendschap Sterker), Natascha Kooiman (Smaackmakers) en Maria van der Harst (VNG International). Daarna volgden discussies over dilemma’s die de sprekers voorlegden. 
 
Sibolt Mulder – MulderSocialMarketing
Sibolt Mulder is specialist in gedragsbeïnvloeding en sociale marketing en sprak tijdens de Duurzaamheids Dialoog over gedragsdeterminanten. Met zijn jaren aan ervaring heeft hij oudere gedragsmodellen geïntegreerd in een nieuw model. Volgens dat model zijn er 10 gedragsdeterminanten, die in te delen zijn in vier categorieën: rationeel, emotioneel, onbewust en de omgeving/context. De invulling van deze gedragsdeterminanten verschillen per doelgroep of segment. De verschillende doelgroepen zijn: onbewusten, koplopers, welwillenden, twijfelaars, sceptici en tegenstanders. Elk van deze groepen heeft andere blokkades, stimuli en oplossingen die bekeken kunnen worden vanuit de verschillende gedragsdeterminanten. Hierdoor ontstaat een format dat overzichtelijk inzicht geeft in iedere doelgroep, namelijk door per gedragsdeterminant de blokkades, stimuli en oplossingen weer te geven. Aan de hand daarvan kan een strategie worden gekozen. Wil men bijvoorbeeld onbewusten bewust maken van gewenst gedrag of gedrag van koplopers omschalen naar welwillenden en twijfelaars? De kanttekening die gemaakt werd, is het vraagstuk rond true pricing: Zolang de externe kosten van diensten en producten niet geïnternaliseerd worden, gaat het gedrag dan wel veranderen? Want prijs blijft de nummer 1 gedragsdeterminant.
 
Het dilemma dat Sibolt voorlegt, luidt: Hoe krijg je heel diverse stakeholders achter één doel dat alles samenvat voor de burgers/consumenten?

Veronique Swinkels – BBK/Door Vriendschap Sterker)
Veronique Swinkels is directrice van communicatiebureau BBK/Door Vriendschap Sterker en presenteert een case waar zij recent aan werkten: de communicatiestrategie voor het Programma Duurzaamheid van gemeente Ermelo. Doelstellingen van dit programma zijn energieneutraal in 2030 en klimaatneutraal in 2035. Door middel van deskresearch onder inwoners en ondernemers, bijeenkomsten met medewerkers en segmentatie van de doelgroep via de groene tinten van Motivaction stelde BBK/Door Vriendschap Sterker een advies op, gebaseerd op de zeven lessen over het communiceren van duurzaamheid van BBK/Door Vriendschap Sterker. Allereerst moeten de maatregelen concreet zijn en laagdrempelig. Veel mensen kunnen niks met abstracte begrippen, zoals ‘duurzaamheid’ en dit is ook meteen de tweede les: pas je boodschap aan aan je doelgroep. Mensen denken verschillend over duurzaamheid en zijn daar niet allemaal even ver in. De derde les is, betrek je medewerkers. Zij zijn cruciaal voor het slagen van het programma. Geen commitment is geen verandering. Dit hangt samen met les vier: maak zichtbaar wat je zelf doet, oftewel ‘practice what you preach’. Les vijf is dat je niet te snel moet gaan, mensen moeten wennen aan verandering. Als zesde leerden zij dat je je niet moet beperken tot een ‘flyertje’. Informeren en overtuigen vergt meer dan één middel, mensen moeten duurzaamheid gaan internaliseren. Tot slot is les zeven dat maatregelen herkenbaar en lokaal moeten zijn. Dit komt overheen met concrete maatregelen en het zichtbaar maken daarvan. Mensen betrekken is de key.

Natascha Kooiman – Smaackmakers
Natascha Kooiman is duurzaamheidsrebel en één van de Duurzame Jonge 100. Met haar start-up Smaackmakers richt ze zich op het versnellen van de voedseltransitie, onder andere door horeca, catering en bedrijven te adviseren richting een duurzamer aanbod. De focus ligt op de eiwittransitie en Natascha’s visie is dat die transitie juist via catering op een laagdrempelige manier gerealiseerd wordt. Het is bovendien een manier waarop iedere organisatie die catering afneemt sterk kan bijdragen aan duurzame consumptie en productie (SDG 12) en andere SDG’s.
De start van haar presentatie is dan ook dat voedsel eigenlijk alle SDG’s samenbrengt en een enorme kans biedt om impact te maken. Want voedsel vormt 34 procent van onze ecologische voetafdruk. Dat zit ‘m vooral in de hoge consumptie van dierlijke producten; precies de producten met een enorme milieu-impact. Veeteelt is de nummer 1 consument van zoet water, stoot 18 tot 51 procent van alle broeikasgassen uit en gebruikt 80 procent van het verbouwbare land. Daarnaast stuurt onze huidige voedselomgeving op niet-duurzaam en ongezond gedrag.
Toch is het juist voedsel waar weinig bedrijven, gemeenten of Provincies hun handen aan durven te branden. Zeker als het gaat om het veranderen van eetgedrag. Smaackmakers wil gemeenten laten inzien dat catering een enorme kans biedt om ons eetgedrag te veranderen en ze wil laten zien hóe. Smaackmakers biedt een aanpak voor steden, gemeenten en Provincies waarmee de catering in eigen organisatie verduurzaamd kan worden, via een 10-stappenplan dat helemaal of gedeeltelijk doorlopen wordt. Daarnaast biedt ze, samen met Natuur en Milieu, een aanpak waarmee horeca in een bepaald gebied kan worden geënthousiasmeerd voor verduurzaming; een eerste stap naar een duurzamere voedselomgeving.
 
Het dilemma dat Natascha voorlegt: Hoe kan Smaackmakers de bewezen aanpak uitrollen bij alle gemeenten en provincies in Nederland?
 
Maria van der Harst – VNG International
De Sustainable Development Goals bieden via een mondiaal perspectief kansen die ook (en vooral) lokaal ingevuld kunnen worden. Zo vormen ze een goede basis voor dialoog over de toekomst. De SDG’s bieden een geïntegreerd kader waarin de grootste uitdagingen van deze tijd zijn samen gebracht. De inzet van gemeenten moet zich in het meest ideale geval niet beperken tot één doel. Dan verliezen we immers het geïntegreerde karakter van de SDG’s. Echter, we hebben het hier over een omvangrijke agenda, waardoor het logisch is dat lokale spelers ervoor kiezen om focus aan te brengen. Een tussenweg kan zijn dat waar een gemeente zich focust op één of enkele SDG’s, er gekeken wordt hoe dat specifieke doel samenhangt met andere SDG’s.
De SDG’s bieden een gedeeld kader, een wereldtaal die organisaties en individuen verbindt die aan dezelfde doelen werken. Nu het gaat om een universele agenda wordt de voortgang bovendien gemonitord. Ook op die manier worden we scherp gehouden. Boeken we vooruitgang? Waar is extra inzet nodig?
VNG lanceerde de campagne Gemeenten4GlobalGoals met als doel om met zoveel mogelijk Nederlandse gemeenten bij te dragen aan de realisatie van de SDG’s. Dit gebeurt door informeren, ondersteunen en uitwisseling te faciliteren en uiteindelijk door implementatie van de doelen in Nederland. Belangrijk hierbij is dat het géén keurslijf is. Gemeenten kunnen voortbouwen op wat er al is en wat past bij de eigen (mogelijkheden in de) gemeente, en bij de lokale betrokkenen waarmee samen gewerkt wordt. Gemeenten hoeven niet vanaf nul te beginnen, maar kunnen de SDG’s juist verbinden aan de huidige taken en bestaand beleid. Een van de instrumenten van de campagne is een menukaart, een concreet overzicht van laagdrempelige activiteiten die bijdragen aan de SDG’s. Het kan helpen als er een nationale ambitie geformuleerd wordt voor Nederland. De Rijksoverheid zou daar een regierol in kunnen spelen. Zo’n nationale ambitie maakt de voorgenomen inzet concreter, en helpt ook om onduidelijkheid weg te nemen over wat er van de gemeenten wordt verwacht.
Dilemma’s en uitdagingen zijn er ook. SDG’s worden vaak gezien als abstract en er ligt nog veel werk in het vergroten van de bekendheid van de doelen. Ook de omvang van de agenda werpt voor sommigen een drempel op. 17 doelen is veel, waar begin je? Het clusteren van de doelen kan hierbij helpen, zoals volgens de 5 p’s: people, planet, prosperity, peace en partnership. Een ander uitgangspunt kan zijn om te beginnen waar energie zit, waar de gemeente veel verschil kan maken (denk aan maatschappelijk verantwoord inkopen) of waar op lokaal niveau nog uitdagingen liggen. Uiteindelijk kunnen we samen verschil maken door verschillende actoren te laten samenwerken op verschillende onderwerpen en niveaus.
 
Het dilemma dat Maria voorlegt, luidt: Hoe krijgen we de grote groep twijfelende gemeenten mee?

Groepsdiscussie
Na de presentaties gingen de deelnemers in drie groepen met de dilemma’s aan de slag. De bevindingen en conclusies werden daarna aan de groep als geheel teruggekoppeld.
 
Dilemma 1: Hoe krijg je heel diverse stakeholders achter één doel dat alles samenvat voor de burgers/consumenten?
Allereerst is het van belang om welwillende stakeholders te verzamelen in een coalitie. Vervolgens start de zoektocht naar common ground. Op gemeentelijk niveau is inkoopbeleid daarbij key. Bovendien is het voor gemeenten belangrijk om veerkracht te tonen en toekomstgericht te zijn. Het verbreden van communicatie is een andere belangrijke stap: burgers laten participeren, engagement vergroten en de fysieke omgeving veranderen. Tot slot is het van belang om te achterhalen wat mensen eigenlijk weten en om concreet te zijn op interesse.

Dilemma 2: Hoe kan Smaackmakers hun bestaande aanpak op grote schaal uitrollen?
Gemeentelijk beleid rond duurzaamheid richt zich vaak op energie, infrastructuur, bouw en inkoop en (nog) amper op voedsel. Een eerste stap is om gemeenten te benaderen die ‘laaghangend fruit’ zijn, omdat zij wel ambities hebben op het gebied van voedsel. Daarnaast kan het nuttig zijn om een aanspreekpunt te hebben bij de verschillende beleidsterreinen, bijvoorbeeld gezondheid. Daar is vaker budget voor dan voor catering. Qua momentum kan het opbrengen van het onderwerp goed werken rond de verkiezingen, wanneer nieuwe agenda’s opgesteld worden. Ook kunnen partnerships helpen met het uitrollen van Smaackmakers’ aanpak, dus het is goed om mogelijke partijen in kaart te krijgen. Mogelijkheden liggen hier bij internetbedrijven met veel geld, banken en ministeries.

Dilemma 3: Hoe krijgen we de grote groep twijfelende gemeenten mee?
Gemeenten die koploper zijn, moeten het goede voorbeeld geven. Zij kunnen duidelijk uitdragen dat de SDG’s een kans bieden en kunnen samen met bedrijven mobiliseren. Goede voorbeelden nemen ook een deel van de onzekerheid weg rondom het effect van SDG’s, want gemeenten kunnen zo zien wat het oplevert. Wat betreft de communicatie is het belangrijk om het praktisch te houden en van onderop te beginnen.
Het sociaal domein moet ook meer benaderd worden. En particulier initiatief is een pre als verbinding van de SDG’s. Verder biedt het kansen om ook inwoners in te zetten in de raad van 17 (circle of 17).
Er zijn al goede voorbeelden, zoals Boxtel. In hun 2020-programma hebben zij duurzaamheid participatief ontwikkeld door een inwonersraad, meewerkend Boxtel. Daarin komen de 17 SDG’s vanzelf naar voren. Zeist is vergelijkbaar.

Na het delen van bovenstaande conclusies zette het gesprek zich voort bij de borrel. Wij hopen ook met deze editie van de Duurzaamheids Dialoog de verduurzaming weer een stukje te versnellen.

​Interesse om een Duurzaamheids Dialoog bij te wonen? Of suggesties voor sprekers of een onderwerp? Meld je aan voor de LinkedIngroep, volg ons op Twitter en meld je aan om uitnodigingen automatisch te ontvangen via www.duurzaamheidsdialoog.nl. Om de presentaties van deze Duurzaamheids Dialoog te bekijken klik hier.

Naar overzicht verslagen